Terapia


Czy moja astma jest prawidłowo leczona? 
 

Prof. dr hab. med. Wacław Droszcz
 

Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc
Honorowy Prezes Towarzystwa
Przyjaciół Chorych na Astmę
 

 

 

Astma jako choroba

Astma jest chorobą zapalną oskrzeli, w której występują nagłe ataki duszności połączone z ,,graniem w piersiach’’. Ustępują one szybko po zastosowaniu leków rozkurczających oskrzela. Nadmierna wrażliwość oskrzeli na różne bodźce (nadreaktywność oskrzeli) jak wysiłek fizyczny, zimne powietrze, różne zapachy jest charakterystyczną cechą tej choroby.

Astma może ustępować (remisja) na wiele lat, ale może nawracać, także traktuje się ją jako chorobę nieuleczalną.
Czynnikiem wywołującym mogą być różne substancje (alergeny) takie jak pyłki roślin, włosy zwierząt futerkowych, bytujące w kurzu domowym roztocza i wówczas nazywamy to astmą atopową (atopia z greckiego – coś nie na swoim miejscu), oraz infekcje, aspiryna i inne leki przeciwbólowe i czynniki nieznane, wówczas taką astmę nazywamy astmą nieatopową.
Dla ustalenia czy leczenie jest prawidłowe, należy wiedzieć jakie leki są podstawą leczenia astmy.

Leki przeciwzapalne
W leczeniu stosuje się zasadnicze leki przeciwzapalne jak glikokortykosteroidy (GKS), najlepiej wziewne (WGKS): budezonid, beklocort, flutikazon, czasem GKS doustne, oraz pomocniczo tzw. antyleukotrieny, teofilinę i kromony. Leki pomocnicze wywierają słabe działanie przeciwzapalne.

Leki rozkurczające oskrzela
Należą tu podawane wziewnie krótko działające beta2-mimetyki, jak: salbutamol, terbutalina oraz długo działające, jak: salmeterol, formoterol.

Dodatkowym lekiem są doustne preparaty teofiliny oraz wziewnie bromek ipratropium, bardziej przydatny w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP).
 

Inne leki
Czasem, gdy astma kojarzy się z alergią nosa, skóry lub oczu, stosuje się tzw. leki antyhistaminowe jak np. loratydyna, ceteryzyna i inne.

Konieczne badania dodatkowe
1. Testy skórne z alergenami wziewnymi (raz prawidłowo wykonane nie wymagają powtórzeń).
2. Wstępne, a potem regularnie powtarzane badania spirometryczne, gdy są nieprawidłowe, należy wykonać je powtórnie po zastosowaniu leku rozkurczowego.
3. Inne badania (ogólne IgE, badania rentgenowskie płuc i zatok obocznych nosa, konsultacje według wskazań).
4. Regularne pomiary szczytowych przepływów wydechowych (PEF) własnym aparatem u siebie w domu.

Inne ważne zadania
1. Uzyskanie pisemnych instrukcji od lekarza (lub odpowiedniej literatury) jak się zachować w sytuacji pogorszenia astmy, Ażeby uzyskać taką instrukcję chory musi posiadać aparat do pomiaru PEF.

2. Uczestniczenie w zajęciach szkoły dla chorych na astmę raz na 2-3 lata.

 

Jakie są cechy astmy dobrze leczonej?
Teraz kiedy już wiemy co to jest astma, jakie są konieczne badania i jakie leki są stosowane w celu jej opanowania, spróbujmy ocenić czy leczenie jest prowadzone właściwie, i nie ukrywając nawet bolesnej prawdy zasygnalizować jego nieprawidłowości.

 


 

Dobrze kontrolowana przewlekła astma to taka, w której:
1. Nie ma nocnych napadów duszności.
2. Nie ma przerw w pracy lub w nauce spowodowanych pogorszeniami choroby.
3. Nie ma hospitalizacji, wezwań pogotowia, nieplanowanych wizyt u lekarza z tego powodu.
4. Wysiłek fizyczny nie wywołuje duszności lub zapobiega jej użycie leku rozkurczowego przed wysiłkiem.
5. Wskaźniki spirometryczne lub PEF są w granicach uzyskanych w najlepszym okresie i nie ulegają większym wahaniom (powyżej 10%). Najlepiej gdy są one prawidłowe.
6. Leczenie nie wywołuje objawów niepożądanych.
7. Leki są akceptowane przez chorego, a te które są stosowane przewlekle, dawkowane są raz lub dwa razy na dobę.
8. Stosowany jest złoty standard leczenia, tj. wziewne kortykosteroidy, następnie długo działające beta2-mimetyki, a krótko działające w miarę potrzeby. Tylko brak optymalnego wyniku tego typu leczenia usprawiedliwia zastosowanie leków uzupełniających.
9. Zużycie długo działających beta2-mimetyków i WGKS znacznie przekracza zużycie krótko działających beta2-mimetyków, np. 12 opakowań WGKS, 12 opakowań długo działających beta2-mimetyków i 5-6 lub mniej opakowań krótko działających beta2-mimetyków na rok, lub lepiej skojarzenie długo działającego beta2-mimetyku z WGKS (np. flutikazon z salmeterolem lub budezonid z formoterolem).
10. Doustne GKS stosowane są tylko w okresie zaostrzeń, a chory zawsze posiada pewien ich zapas w domu. Wyjątek stanowi ciężka astma, w której stosowanie doustnych GKS jest dopuszczalne.

Poza tym:

11. Chory ma możliwość zasięgnięcia telefonicznej porady od kompetentnego lekarza w sytuacji pogorszenia się choroby.
12. Chory posiada aparat do pomiaru PEF a WGKS (z wyjątkiem proszkowych) stosuje wyłącznie przez dodatkową komorę – spejser, który może użyć również w przypadku stanu astmatycznego.

13. Chorzy korzystający z usług pogotowia ratunkowego zaopatrywani są w nebulizator elektryczny i salbutamol.

14. Raz w roku korzysta z konsultacji lekarza biegłego w leczeniu astmy (,,astmologa’’), w celu sprawdzenia prawidłowości postępowania zapobiegawczego i leczniczego dotyczącego własnej choroby.

Przykłady braku poprawności w leczeniu astmy

W działaniu:

1. GKS wstrzykiwane regularnie domięśniowo jako podstawa leczenia.
2. Stosowanie wziewnych GKS bez ,,spejsera’’ (wyjątek – proszkowe).
3. Tolerowanie nocnych napadów duszności lub dziennego ,,podduszania’’ zamiast bardziej intensywnego leczenia.
4. Nieumiejętność odróżnienia leku wziewnego rozkurczowego od przeciwzapalnego, a więc próba leczenia napadu duszności wziewnym GKS lub kromonem.
5. Nie kojarzenie WGKS z długo działającymi beta2-mimetykami.


W myśleniu:

1. GKS w każdej dawce i w każdej postaci są szkodliwe, wystarczy mi długo działający beta2-mimetyk.
2. Astma jest wyleczalna.
3. Medycyna niekonwencjonalna (np. biorezonans) może mi pomóc.
4. Pomiary PEF są niepotrzebne, bo niczego nie leczą i szkoda 50-60 zł na aparat.
5. Nie chorowałem na grypę i zapalenie płuc, więc szczepienia przeciw tym chorobom są mi niepotrzebne.
6. Choruję na astmę, więc nie powinienem uprawiać sportu.
7. Lepiej korzystać z usług pogotowia ratunkowego niż zaopatrzyć się w nebulizator elektryczny.
8. Udział w szkole dla chorych na astmę to strata czasu.

Wyposażenie chorego na astmę

1. ,,Spejser’’ do inhalatorów ciśnieniowych z WGKS (obowiązkowo) i krótko działających beta2-mimetyków (głównie w okresie zaostrzeń).
2. PEF-meter.
3. Nebulizator sprężarkowy (w średniej i ciężkiej astmie + salbutamol w ampułkach).
4. Inhalator ciśnieniowy z salbutamolem.
5. Encorton, tabl. 5 mg, 1 opakowanie w rezerwie.