|
Omdlenie jest
nagłą, krótkotrwałą utratą przytomności, spowodowaną ostrym
niedotlenieniem mózgu. Jest najczęściej niegroźnym objawem chorobowym,
ale w pewnych przypadkach świadczy o poważnej, zagrażającej życiu
dziecka chorobie. Omdlenia stanowią 1- 3% stanów naglących u dzieci i
młodzieży. Przed ukończeniem 18 roku życia 15-20% dzieci ma przynajmniej
jeden epizod omdlenia, częściej dotyczy to dziewcząt w okresie
pokwitania. Przyczyny omdleń są różnorodne i tylko w 50-60% przypadków
udaje się je ustalić. Jedną z przyczyn omdleń są napady kaszlu w
przebiegu astmy oskrzelowej u dzieci, co w związku ze wzrostem częstości
zachorowań na tę chorobę u pacjentów w wieku rozwojowym stanowi znaczący
problem kliniczny.
Inspiracją do
publikacji tej pracy jest występowanie omdleń podczas napadów kaszlu w
przebiegu astmy oskrzelowej u dzieci, co w kontekście wzrostu częstości
zachorowań na tę chorobę u pacjentów w wieku rozwojowym stanowi znaczący
problem kliniczny. Omdlenie jest nagłą, krótkotrwałą (trwającą
sekundy lub minuty) utratą przytomności, spowodowaną ostrym
niedotlenieniem mózgu. Utrata świadomości nie zawsze jest całkowita.
Oprócz typowego omdlenia wyróżnia się stan przedomdleniowy.
Charakteryzuje się on niepełną utrata przytomności, zachowanym kontaktem
słownologicznym oraz obniżeniem napięcia mięśniowego. Towarzyszące
omdleniu obniżone napięcie mięśni szkieletowych najczęściej powoduje
upadek, o ile nie uda się temu w porę zapobiec. W trakcie upadku może
dojść do urazów ciała z poważnymi następstwami dla stanu zdrowia dziecka.
Każde, nawet krótkotrwałe omdlenie dziecka, budzi uzasadniony niepokój
rodziców i lekarza. Jest najczęściej niegroźnym objawem chorobowym, ale
w pewnych przypadkach świadczy o poważnej chorobie zagrażającej życiu.
Każde omdlenie stanowi objaw chorobowy wymagający szybkiego ustalenia
przyczyny, od prawidłowego bowiem rozpoznania zależy podjęcie właściwego
postępowania leczniczego. Omdlenia są częstym i niejednokrotnie trudnym
problemem klinicznym. Według danych
z piśmiennictwa stanowią około 1 - 3% stanów naglących u dzieci i
młodzieży. Przed ukończeniem 18 roku życia 15-20% dzieci ma przynajmniej
jeden epizod omdlenia, częściej dotyczy to dziewcząt
w okresie pokwitania. W wielu przypadkach omdlenia u dzieci powtarzają
się wielokrotnie. Etiologia omdleń jest różnorodna i tylko w
50-60% przypadków udaje się ustalić ich przyczynę.
Przyczyny omdleń u dzieci i młodzieży
1. Zaburzenia w układzie krążenia
a. przyczyny pozasercowe (zaburzenia autoregulacji, oporu i pojemności
łożyska naczyniowego)
· omdlenia wazowagalne
· hipotonia ortostatyczna
· nieprawidłowy powrót żylny
- spadek powrotu żylnego
- hipowolemia
- napady kaszlu (astma oskrzelowa)
|
|
b. przyczyny sercowe
· wrodzone wady serca (np. zwężenie aortalne, zwężenie tętnicy płucnej)
· kardiomiopatia przerostowa ze zwężeniem drogi odpływu lewej komory
· nadciśnienie płucne, zator tętnicy płucnej
· guzy serca
· tamponada serca
· zaburzenia rytmu serca
- bradyarytmia
- tachyarytmia
· zaburzenia funkcji skurczowej mięśnia sercowego
- zapalenie mięśnia sercowego
- anomalie tętnic wieńcowych
- zawał mięśnia sercowego
2. Zaburzenia metaboliczne/endokrynologiczne
· hipoglikemia
· hipoksja
· zaburzenia elektrolitowe (hipokalcemia)
· niedoczynność nadnerczy
3. Zaburzenia neuropsychiczne
· padaczka
· guz mózgu
· zespół konwersyjny
· zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną tzw. dystonia
neurowegetatywna
4. Zatrucia lub przedawkowania leków
· leki (hipotensyjne, rozszerzające naczynia , neuroleptyki)
· narkotyki
· alkohol
Profilaktyka i leczenie omdleń
Postępowanie diagnostyczne pozwalające jednoznacznie określić
etiologię omdlenia powinno być prowadzone przez leczenie specjalistę. Postępowanie doraźne
polega na pozostawieniu dziecka w pozycji leżącej, najlepiej z
uniesieniem kończyn dolnych do góry i zabezpieczeniem dobrej wentylacji
pomieszczenia, gdzie przebywa.
Postępowanie profilaktyczne w przypadkach najczęściej występujących
omdleń związanych z nagłą zmianą pozycji ciała u dzieci polega na unikaniu
sytuacji powodujących ten stan,
a zwłaszcza unikania długotrwałego pozostawania w bezruchu. Istotne znaczenie
zapobiegawcze ma regularne przyjmowanie posiłków, zwiększona podaż
płynów i soli mineralnych.
Dzieci, u których przed omdleniem występują objawy zwiastunowe, należy
pouczyć, aby
z chwilą ich wystąpienia zmieniały pozycję ciała na leżącą. Może pomagać
energiczne przykurczenie kończyn dolnych lub ich skrzyżowanie.
Zabiegi powyższe zwiększają objętość wyrzutową serca, co poprawia
przepływ mózgowy. Przyjęcie pozycji leżącej w chwili wystąpienia objawów
zwiastunowych najczęściej zapobiega omdleniom. Farmakologiczne leczenie
omdleń wazowagalnych i ortostatycznych u dzieci jest nadal dyskusyjne,
gdyż mimo wielu prób nie uzyskano oczekiwanych efektów terapii.
Postępowanie zapobiegające omdleniom podczas napadu kaszlu u dzieci
chorujących na astmę oskrzelową to właściwie leczenie choroby
zasadniczej, zapobieganie stanom skurczowym oskrzeli.
|