prof. dr hab. n. med. Edward Rudzicki

Powszechnie wiadomo, że pewne choroby zależą od wieku. Są więc typowe dla osób starszych i inne, występujące głównie lub nawet wyłącznie u dzieci. Młodość jest okresem na ogół (i słusznie) łączonym ze zdrowiem i pełnią sił. Niemniej jednak i ona ma charakterystyczne dla siebie dolegliwości. Jedną z chorób typowych dla tego okresu życia jest pokrzywka cholinergiczna.

Jak każda pokrzywka i ta odmiana tego schorzenia związana jest z silnym i dokuczliwym świądem. Poprzedza on wystąpienie wykwitów skórnych i jest bardzo nasilony w pierwszym okresie ich trwania. Tymi wykwitami są bąble, zwykle bardzo zbliżone do tych, które obserwujemy po poparzeniu się pokrzywą. To ostatnie zachodzi nie zawsze i właśnie w pokrzywce cholinergicznej niekiedy występują wykwity mniejsze od zazwyczaj obserwowanych. Poszczególne bąble utrzymują się od kilku do kilkunastu godzin, ale czasami nawet i dwie doby. U jednych pacjentów rozsiane są one po całym ciele i wówczas bywają względnie duże, a u innych ograni-czają się tylko do bocznych powierzchni palców rąk. Właśnie w tym ostatnim umiejscowieniu nieraz widzimy wykwity mniejsze od najczęściej spotykanych. Zwykle są one bardzo liczne. Ostatnio wielu lekarzy fotografuje zmiany skórne. Czyni się to w celu porównania stanu skóry przed i w czasie leczenia. Znaczne zmniejszenie się liczby bąbli (jeżeli nie cofnęły się one całkowicie) świadczy o sukcesie terapeutycznym. Dla pacjentów jest bardzo istotne, że w pokrzywce cholinergicznej tylko wyjątkowo dochodzi do obrzęków zniekształcających rysy twarzy, co w innych odmianach pokrzywki zdarza się dosyć często.

Choć poszczególne bąble utrzymują się krótko (do kilkudziesięciu godzin), to pokrzywka cholinergiczna trwa zawsze długo (gdyż stale pojawiają się nowe krótkotrwałe zmiany skórne), zwykle około pięciu lat. Naturalnie powyższa cyfra jest tylko orientacyjna i u poszczególnych chorych zmiany skórne cofają się znacznie wcześniej (np. po dwóch latach), a u innych utrzymują się dużo dłużej (np. siedem lat), Leczenie głównie wpływa na nasilenie i dokuczliwość objawów, a w mniejszym stopniu na czas ich trwania. Choć u pacjenta prowadzonego przez doświadczonego lekarza bąble mogą występować latami, jednak są one w takich warunkach znacznie mniej liczne i albo zupełnie, albo prawie zupełnie nie swędzą. Aby osiągnąć poprawę, bardzo ważne są wskazówki co do prowadzenia określonego trybu życia.

Jak już wspomniano, pokrzywka cholinergiczna jest chorobą ludzi młodych, będących w pełni sił. Najczęściej występuje w wieku od 15 do 25 lat. Przed 15. i po 25. roku życia zdarza się rzadko, choć takie przypadki opisywano.

Poza wiekiem, schorzenie to ma jeszcze jedną osobliwość — jest znacznie częstsze u mężczyzn niż u kobiet. Dlatego niekiedy nazywa się je chorobą młodych mężczyzn. Niejednokrotnie jest symulowane przez poborowych chcących uniknąć służby wojskowej.

Pokrzywka cholinergiczna ma kilka przyczyn. Jedną z nich jest zmęczenie po wysiłku fizycznym. Dlatego staje się poważnym problemem dla młodzieży lubiącej uprawiać sport. Utrudnia ona wszelki wysiłek, jak: bieganie, gra w piłkę, dłuższe marsze, a nieco rzadziej pływanie. Z nieznanych przyczyn sporty te nie są jednakowo szkodliwe w poszczególne dni. Lekarz podejrzewający u chorego pokrzywkę fizykalną powinien polecić mu wykonanie kilkudziesięciu przysiadów, przy czym ich liczba powinna zależeć od kondycji fizycznej badanego. Są jednak pacjenci, u których w takich warunkach do wysiewu bąbli nie dochodzi. Chorzy ci nieraz sami proponują, że prze-biegną jakiś dystans i dopiero to sprowokuje u nich wysiew zmian skórnych. Przypadki takie nie są rzadkie. Właśnie szkodliwość wysiłku jest powodem, że chorobą tą interesują się młodzi mężczyźni pragnący uniknąć służby wojskowej.

Drugą przyczyną wysiewów są silne emocje. Nie-którzy młodzi pacjenci podają, że świąd i wysiewy bąbli dokuczają im głównie przed lub w trakcie egzaminów. Naturalnie, przyczyn zdenerwowania i emocji może być znacznie więcej. Niekiedy są nimi trwające wiele lat sytuacje konfliktowe, takie jak rozpad rodziny czy trudności w pracy zawodowej. W latach sześćdziesiątych najbardziej prestiżowy podręcznik dermatologii na świecie zalecał chorym, którym wysiewy pokrzywki cholinergicznej, a przede wszystkim związany z tym poprzedzający je świąd, przeszkadzają w stosunkach płciowych, aby na kilka godzin przedtem wykonywali ćwiczenia lub prace wymagające dużego wysiłku fizycznego. Miał on sprowokować wysiew bąbli, a wiadomo, że w ciągu jednej doby dwa wysiewy zazwyczaj nie zdarzają się.

Trzecią przyczyną nawrotów pokrzywki cholinergicznej jest wysoka temperatura otoczenia. Wysiewy występują w dni upalne oraz w saunach. Niekiedy obserwowano je po spożyciu gorących posiłków, zwłaszcza zup, oraz napojów. To ostatnie zachodzi jednak nie u wszystkich chorych, a inni pacjenci za-uważają omawiane zjawisko dopiero wtedy, kiedy ich o nim uprzedzi lekarz. Ze względu na to, że dwa czynniki (wysiłek i gorąco) prowokujące pokrzywkę cholinergiczna są wyraźnie związane z poceniem się, a i trzeci (emocje) także może je powodować, rola potu w powstawaniu tych zmian skórnych jest szczególnie rozważana.