|
We współczesnym społeczeństwie osoby młode,
dorosłe i starsze coraz częściej stosują
kosmetyki i inne procedury poprawiające wygląd
zewnętrzny. Wynikiem tej tendencji jest
intensywna produkcja na całym świecie nowych
kosmetyków i ich innowacji. Duża częstotliwość
używania kosmetyków, które zawierają obecnie
wiele składników syntetycznych, wykazujących
nierzadko działanie drażniące, sprzyja coraz
częstszemu występowaniu tzw. "kosmetycznego
zapalenia skóry" (CD, Cosmetic Dermatitis)
Reakcje
uboczne związane ze stosowaniem kosmetyków stanowią istotną część
wszystkich przypadków kontaktowego zapalenia skóry Pojęcie CD
stosuje się
w odniesieniu do kosmetyków i środków toaletowych, jeżeli reakcja
skórna zachodzi w czasie ich stosowania i nie może być ona wyjaśniona
jako związana ze współistniejącymi chorobami, stosowaniem leków lub
działaniem innych czynników .
Podrażnienie versus alergia
kontaktowa na kosmetyki
Stosowanie kosmetyków może wywołać kontaktowy wyprysk z podrażnienia (ICD,
irritant cosmetic dermatitis), swoistą reakcję alergiczną (ACD, allergic
cosmetic dermatitis), fotouczulenie, kontaktową pokrzywkę, zaburzenia
barwnikowe, włosów a nawet reakcje ogólnoustrojowe. Różnicowanie
pomiędzy ICD oraz ACD może być klinicznie bardzo trudne, nierzadko
niemożliwe.
W przypadku ICD zmiany skórne zlokalizowane są w miejscu aplikacji
kosmetyku, nie ulegają rozsiewowi a ich nasilenie zależy od stężenia
substancji drażniącej i czasu kontaktu ze skórą. Ten typ reakcji skórnej
można wywołać
u większości osób. ACD występuje natomiast
u osób genetycznie predysponowanych, zmiany skórne mogą ulegać
rozsiewowi a ich nasilenie nie zależy od stężenia alergenu. Badania
epidemiologiczne wykazują, że ICD występuje znacznie częściej niż ACD.
Oba typy reakcji na kosmetyki występują częściej (80%) u osób w wieku
20-60 lat, zwłaszcza u kobiet.
Zespół nietolerancji kosmetyków
a podrażnienie skóry
Zespół nietolerancji kosmetyków zależy od różnych zewnątrzpochodnych i
wewnątrzpochodnych czynników, a jego częstość występowania
w populacji ciągle się zwiększa. Do początkowych objawów zespołu należy
uczucie pieczenia skóry (głównie twarzy) i duży dyskomfort po aplikacji
kosmetyku. W bardziej nasilonej formie zespół ten występuje pod nazwą
"status cosmeticus", kiedy pacjent nie toleruje żadnych kosmetyków (18).
Przeważają wówczas objawy obiektywnego podrażnienia skóry. Atopowe
zapalenie skóry
i sucha skóra predysponują do wystąpienia "status cosmeticus". U
niektórych chorych dominują objawy alergicznego kontaktowego zapalenia
skóry, fotoalergii lub pokrzywki kontaktowej. Często nietolerancji
kosmetyków towarzyszą zmiany podobne do łojotokowego zapalenia skóry lub
trądziku różowatego z nasilonym rumieniem, złuszczeniem, pieczeniem i
świądem.
W przeciwieństwie do zespołu nietolerancji kosmetyków, "skóra wrażliwa"
jest określeniem używanym potocznie przez konsumentów, którzy deklarują,
że ich skóra w mniejszym stopniu toleruje produkty kosmetyczne. Około
40% kobiet
i około 20% mężczyzn określa swoją skórę jako wrażliwą, w przypadku
której dominują objawy subiektywnego podrażnienia, chociaż u niektórych
osób można okresowo stwierdzić także cechy obiektywnego podrażnienia
skóry. Jeżeli występu-ją objawy obiektywne, "skórę wrażliwą" można
traktować jako łagodną formę zespołu nietolerancji kosmetyków.
|
|
Leczenie chorych z zespołem nietolerancji kosmetyków jest niezmiernie
trudne z powodu złożoności procesów patofizjologicznych. Ponadto u
większości chorych stwierdza się objawy depresji wymagającej wsparcia
psychologicznego (19). W leczeniu najważniejszy jest indywidualny
program eliminacji używania kosmetyków. Każdy pacjent powinien być
diagnozowany w kierunku pokrzywki kontaktowej, kontaktowej alergii i
foto-alergii. Szczególne znaczenie ma dokładna interpretacja testu ROAT
oraz leczenie współistniejących zakażeń i innych chorób. Pielęgnacja
skóry powinna być ograniczona do przemywania wodą (bez dodatku mydeł i
innych detergentów) oraz stosowania gliceryny i innych środków do
nawilżania. Należy wyeliminować wspólne używanie kosmetyków z innymi
osobami gdyż grozi to wystąpieniem zakażeń skóry.
Zewnętrzne stosowanie preparatów zawierających kortykosteroidy jest
bezwzględnie przeciw-wskazane, ale w niektórych przypadkach (w ostrej
fazie zapalenia skóry) można stosować niektóre leki o działaniu
przeciwzapalnym (np. takrolimus, pimekrolimus).
Nowe metody badania skórnych reakcji ubocznych na kosmetyki
Głównym problemem ostatnich lat jest różnicowanie pomiędzy nieswoistym
podrażnieniem skóry i swoistym alergicznym wypryskiem kontaktowym,
które stosunkowo często występują po stosowaniu kosmetyków. Nierzadko
różnicowanie także w oparciu o wywiad dermatologiczny a nawet o testy
płatkowe jest niemożliwe. Nowe techniki in vitro (hodowle keratynocytów)
mogą być pomocne w ustaleniu właściwości drażniących substancji
zawartych w kosmetykach. Niektóre z tych substancji wywołują uszkodzenie
komórki (np. apoptozę) lub zwiększoną produkcję prozapalnych cytokin,
których obecność można wykryć za pomocą swoistych testów ELISA (enzyme -
like immuno-sorption assay) lub technik RT-PCR (reverse transcriptase -
polymerase chain reaction). Szczególne znaczenie mają tzw. organotypowe
hodowle keratynocytów pozwalające na badanie ekspresji różnych genów za
pomocą techniki mikromacierzy DNA (20).
|